Modern toplumda ‘sağlığın’ karmaşık taleplerini yerine getirebilmek için bireylerin sahip olması gereken bilgi ve yeterlikler olmalı.
“Bireylerin sağlıklarıyla ilgili uygun (bilinçli) kararlar alabilmeleri için sağlıkla ve sağlık hizmetleriyle ilgili bilgiye ulaşmaları, bu bilgiyi anlamaları, değerlendirmeleri ve uygulayabilmeleri ile ilgili yeterlikleri”* geliştirmeleri gerekiyor.
İyi SOY (Sağlık Okur Yazarlığı) ve sağlık etkileri
- Kronik hastalıklarda riskli davranışların azalması
- Tedaviye uyumun artması
- Hastaneye yatışta azalma
- Sağlık hizmetlerini daha etkin kullanım
- Sağlık için toplumsal eylemlerin güçlenmesi
Halk sağlığının odağı özellikle 2010’lar itibariyle hastalıktan çok sağlıklı ve iyi halin sağlanmasına kaymıştır. Bunun da ana nedeni bulaşıcı olmayan kronik hastalıklarda görülen artıştır. Yine bu durum Sağlık Okur Yazarlığı üzerine araştırmaların önemli ölçüde artmasını sağlamıştır.
“SOY, yalnızca hasta kişilerin sağlık hizmetlerini etkin kullanması ve/veya tedaviye uyumu kapsamıyla sınırlı kalmamalı; bireylerin günlük yaşamlarında sağlıkla ilgili doğru kararlar verebilme becerilerini de içeren, sağlığın korunması ve geliştirilmesi ile ilgili bilgi ve davranışlarını da kapsamalıdır”**
Türkiye’de 12 bölge, 23 il, 4924 kişi ile yapılan araştırmanın kategorik değerlendirmesinde toplumun %64,6’sının “yetersiz” (%24,5) veya “sorunlu” (%40,1) sağlık okuryazarlığı kategorilerinde olduğu saptanmıştır.
SOY için bağlam çok önemli, yerelin gereksinim ve ihtiyaçlarını dahil etmeden ve yeterince anlamadan hazırlanacak sağlık politikaları veya iletişimi etkisiz kalacağı gibi ters etki yaratabilir. SOY çalışmalarına katkı verebilecek birçok paydaş var. Özellikle hekim-hasta ilişkisi birebir iletişim ve etkileşim sağladığından değerli. Fakat günümüzde hekimler zaman baskısı altında hasta ile kısıtlı paylaşım sağlıyor ve ilişki gelişemiyor.
Ayrıca, sağlık iletişimi ve okur yazarlığının gelişmesi için en önemli etkenlerden birinin de güvenilir bilgi kaynakları olduğunu görüyoruz.
Prof. Dr. Sibel Sakarya’nın Yapı Biyolojisi Forum’unda yaptığı sunumundan alıntıdır
Kaynaklar:
* Nutbeam, 2000 ve Healthy People 2010 dan
* Abel Thomas, 2008
